Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliya: Hordhac
Tan iyo markii Soomaaliya xorriyadda qaadatay sanadkii 1960-kii, waddanku waxa uu soo maray waqtiyo kala duwan oo taariikhi ah, waxaana hogaamiyey dad leh aragtiyo iyo qaabab maamul oo isbeddel ku yimid nolosha qaranka. Maqaalkani waxa uu si qoto dheer u eegayaa doorka iyo saameynta ra’iisul wasaarayaasha, isagoo tixgelinaya dhacdooyinka muhiimka ah iyo casharrada laga baran karo. Waxaa lagu muujin doonaa sida Ra’iisul Wasaarayaasha ay u hagaan siyaasadda iyo horumarinta dalka, iyagoo ku saleynaya wadajirka, hal-abuurnimada, iyo mabaadi’da daahfurnaanta.
Taariikhda iyo Doorka Hoggaamineed: Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliya
Cabdirisaaq Xaaji Xuseen (1964-1967)
Cabdirisaaq Xaaji Xuseen wuxuu ahaa mid kamid ah hogaamiyeyaashii hore ee dalka. Xilligii uu xilka hayay, wuxuu xoogga saaray horumarinta adeegyada bulshada sida waxbarashada iyo caafimaadka, isagoo isku dayay in nidaamka dowliga ah la xoojiyo. Tallaabooyinkiisa ayaa ahaa kuwo lagu xasuusto, waxaana uu si cad u muujiyey sida Ra’iisul Wasaarayaasha loogu baahan yahay in lagu dhaqan geliyo qorsheyaal cusub oo lagu horumarinayo dhaqaalaha iyo bulshada.
Maxamed Ibraahim Cigaal (1967-1969)
Maxamed Ibraahim Cigaal ayaa door weyn ka qaatay dhismaha hay’adaha dowliga ah iyo mideynta qaran. Isagoo wajahaya caqabado siyaasadeed iyo dhaqaale, Cigaal waxa uu la yimid fikrado cusub oo wax ka beddelaya qaab-dhismeedka dowladnimada. Wuxuu tusaale u noqday hogaamiye leh aragti fog iyo rabitaan xoog leh oo lagu gaari karo horumar. Qaabkiisa waxqabadka ayaa si dabiici ah u muujinayay muhiimada Ra’iisul Wasaarayaasha ee wadnaha siyaasadda dalka.
Xilligii Dowlad La’aanta iyo Dagaallada Sokeeye : Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliya
Marxaladdii Dowlad La’aanta (1991-2000)
Sanadihii 1991 ilaa 2000, Soomaaliya waxa ay wajahday marxalad adag oo dowlad la’aan ah kadib dhacdadii dowladdii Maxamed Siyaad Barre. Xilligan fowdada iyo dagaallada sokeeye ayaa qabsaday dalka, waxaana adkaatay in la helo hoggaan mideeya bulshada. Inkasta oo ay jireen isku dayo nabadeed, haddana xaaladda ayaa ku qasbeysay in la qaado talaabooyin degdeg ah oo lagu soo celinayo kalsoonida bulshada. Dadaalladaasi waxay ahaayeen kuwo lagu muujinayo in xitaa waqtiyada adag, hogaamiyeyaasha iyo bulshada ay u baahan yihiin in ay dib u soo nooleeyaan nidaamka, sida uu ahaa doorka Ra’iisul Wasaarayaasha ee dhismaha dowladnimo.
Cumar Carte Qaalib (1991-1993)
Cumar Carte Qaalib waxa uu xilka hayay xilli ay dalka ku jireen duruufo adag. Wuxuu xoogga saaray wadahadallada nabadeed iyo isku dayga heshiisiinta bulshada, isagoo la shaqeynayay hay’ado maxalli ah iyo kuwa caalami ah. Dadaalkiisii lagu xasiliyo xaaladda siyaasadeed ayaa tusaale u ahaa in hogaaminta kartida leh ay kaalin muuqata ka qaadan karto dib u heshiisiinta dalka. Qaabkiisa shaqo wuxuu ahaa mid si qoto dheer ugu taagan sidii loo soo celin lahaa kalsoonida bulshada iyo habka maamul ee saxda ah.
Dib-u-Dhiska Dowladnimada iyo Casriyeynta: Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliy.
Cali Khalif Galayr (2000-2001)
Markii la isku dayay in dib loo soo celiyo nidaamka dowladnimada, Cali Khalif Galayr ayaa soo bandhigay aragti cusub oo lagu xoojinayo hay’adaha dowliga ah. Intii uu xilka hayay, wuxuu xoogga saaray in la hirgeliyo heshiisyo nabadeed oo dhex mara bulshada iyo beelaha kala duwan ee dalka. Habka uu u maareeyey xaaladaha adag waxa uu ahaa mid tusaale u ah in hoggaamiyayaasha casriga ahi ay ku shaqeeyaan hab nidaamsan oo horumarinaya wadajirka iyo kalsoonida bulshada. Tani waxay mar kale muujineysaa muhiimada Ra’iisul Wasaarayaasha ee lagu dhiso dowladnimo xoog leh.
Maxamed Xuseen Rooble (2020-2022)
Maxamed Xuseen Rooble waxa uu ka soo maray waqti adag oo siyaasadeed iyo amni, isagoo la wareegay xilka ra’iisul wasaare xilli ay dhacdooyin degdeg ah ka jiraan dalka. Wuxuu xoogga saaray doorashooyinka iyo dhamaystirka hanaanka dimoqraadiyadda, isaga oo tixgelin siiyay arrimaha bani’aadamnimada sida abaaraha iyo xaaladaha amni ee xilligaas jiray. Tallaabooyinkiisa waxaa lagu xasuustaa sida uu ugu adeegay dalka iyo bulshada, taas oo mar kale muujinaysa doorka muhiimka ah ee Ra’iisul Wasaarayaashaee isbeddelka iyo horumarka qaranka.
Talooyin, Casharro, iyo Mustaqbalka: Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliy
Casharrada Taariikhiga ah iyo Isku-duubnida Qaran ee ay horseedka u ahaayeen Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliya
Dhammaan hoggaamiyeyaashan, iyagoo wajahaya duruufo kala duwan, waxay wadaagaan aragti cad oo ah in isku-duubnida iyo wadajirka ay yihiin aasaaska horumar waara. Casharrada laga baran karo waayihii hore ayaa muhiim u ah hoggaamiyeyaasha mustaqbalka, iyagoo tixgelinaya in midnimada iyo wada shaqeyntu ay horseedi karaan horumar aan la dafiri karin. Tusaale ahaan, sida Ra’iisul Wasaarayaasha hore ee dalka ay u maareeyeen xaaladaha adag, waxay noqon karaan hagaha hoggaanka ee mustaqbalka Soomaaliya.
Isbeddelada Siyaasadeed iyo Ka-qaybgalka Bulshada: Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliy
Ka-qaybgalka bulshada iyo la tashiyada joogtada ah ee dadweynaha ayaa door weyn ka ciyaara in la helo nidaam dowladeed oo hufan. Waxaa muhiim ah in warbaahinta iyo bulshada rayidka ah ay kaalin firfircoon ka qaataan wacyi gelinta iyo isku keenidda bulshada, taas oo ka caawin karta madaxda in ay fahmaan baahiyaha dadka. Habkani wuxuu si dabiici ah u xoojinayaa xiriirka ka dhexeeya bulshada iyo madaxda, isagoo mar kale cadeynaya muhiimada Ra’iisul Wasaarayaasha ee is-dhexgalka iyo wadajirka bulshada.
Gunaanad : Ra’iisul Wasaarayaashii Soomaaliy
Dib u eegista taariikhda iyo waayaha kala duwan ee hogaamiyeyaasha Soomaaliya ayaa muujinaysa sida ay ugu dadaaleen horumarinta iyo mideynta dalka. Maqaalkani waxa uu iftiiminayaa casharrada taariikhiga ah ee laga baran karo hoggaamiyeyaashii hore, iyadoo la tilmaamayo muhiimada isku-duubnida iyo wadajirka bulshada. Inkasta oo caqabado badan ay jireen, haddana qaababka waxqabad ee ay isticmaaleen ayaa ahaa kuwo tusaale u ah sida loo gaari karo horumar waara. Waxaan rajaynayaa in qoraalkan uu noqdo mid dhiirrigelin iyo wacyi gelin u ah kuwa doonaya inay wax ka bartaan taariikhda iyo horumarka Soomaaliya.
Qoraalkani waxa uu isku dayayaa inuu si qoto dheer uga hadlo waayihii iyo doorkii hoggaamiyeyaasha, isaga oo ku saleysan aragtiyo dhab ah, tusaalooyin nolosha dhabta ah, iyo casharro wax ku ool ah. Waxa uu muujinayaa sida isku-duubnida iyo wada shaqeyntu ay muhiim u yihiin in laga gudbo caqabadaha, loona dhiso mustaqbal ifaya oo dalka ah. Waxaan ku boorinayaa akhristayaasha in ay sii wadaan raadinta iyo barashada taariikhda, iyagoo ka faa’iideysanaya casharrada iyo tusaalooyinka la soo bandhigay, si ay ugu dadaalaan horumar iyo wadajir dhexmara bulshada Soomaaliyeed.
